روستای پرگو در فاصله 9 کیلومتری جادة یونیک ( میانه) گنجگاه در بخش سنجبد غربی خلخال که به شهرستان کوثر تغییر نام یافته است و در میان دو کوه مرتفع گونئی (مطلع آفتاب) در شرق و قوزئی (مقتل آفتاب) در غرب ودرکنار روستای بسیار کهن ابراهیم اباد واقع شده‌است و براساس اسنادو حدود نامه‌های قدیمی این روستا از آبادیهای بسیار کهن منطقه خلخال بوده‌است

بخش اول :

 

شناسایی کل روستا

 

الف: شناسایی محیط جغرافیایی

 

• هویت روستا

 

روستای پرگو در فاصله 9 کیلومتری جادة یونیک ( میانه) گنجگاه در بخش سنجبد غربی خلخال که به شهرستان کوثر تغییر نام یافته است. و در میان دو کوه مرتفع گونئی (مطلع آفتاب) در شرق و قوزئی (مقتل آفتاب) در غرب ودرکنار روستای بسیار کهن ابراهیم اباد واقع شده‌است و براساس اسنادو حدود نامه‌های قدیمی این روستا از آبادیهای بسیار کهن منطقه خلخال بوده‌است.

 

 

- آشنایی با منطقة خلخال

 

خلخال یکی از شهرستانهای استان اردبیل می‌باشد که در دامنه غربی کوههای تالش واقع شده‌است.خلخال از گذشته‌های دور مکان علم ودانش بوده‌است بطوری که شاعر نام‌آور« رشیدالدین اخسیکتی» که خود از اهالی ماورا‌ء النهر بوده برای زیارت اهل علم به این شهر می‌آید و آنچنان شیفتة محیط علمی این شهر می‌شود که برای مدتی ساکن این دیار می‌گردد. درکتاب (حدودالعالم) و(مراصد الاطلاع) که در صده‌های آغازین هجری نوشته‌شده از خلخال با نامهای (خونه) و (خونج) یاد شده که در آن هنگام حاکم نشین بوده‌است بعدها(فیروزآباد) که برفراز تپه(پردلیس) بناشده بود مرکز حاکم نشین خلخال می‌شود و بعد از آن نیز( هروآباد) مرکزیت این منطقه را عهده‌دار شده‌است که امروز به شهر خلخال معروف است.

 

در مورد خلخال در( بستان السیاحه) و( ریاض‌السیاحه) نیز آمده‌است که خلخال مکانی نیک و جایی به دل نزدیک است و مردمانش از متاع حسن و علم برخوردارند و عموم مردم آن در میهمان‌نوازی معروف و در دلیری تیراندازی و چابکی بی‌نظیرند.

 

هرودوت – مورخ یونانی – می‌نویسد خلخال ولایتی است که شهر( هراوان) در دامنة کوه( ازنوان) در آن شهر واقع شده و (پرده‌هور) در آن می‌باشد.

 

دربارة وجه تسمیة دارالمرزین خلخال نیز عقیده بر این است که چون از دیرباز زنان و دختران این دیار مچ پاهای خود را با حلقه‌هایی از سیم و زر می‌آراسته‌اند بنابراین واژة خلخال براین سرزمین اطلاق شده‌است.وبرخی نیز بر این عقیده هستند که چون کوه ها این منطقه را مانند خلخال احاطه نموده اندبه این نام مشهور شده است .

 

-ناهمواریها آب و هوا

 

روستای پرکوه در اتفاع 1980 متری از سطح آبهای آزاد و در میان دو کوه گونئی و قوزنئی ودرنزدیکی روستای قدیمی ومتروک ابراهیم اباد بنا شده‌است که ارتفاع کوههای این منطقه درنهایت 2046 متر است. و همین امر باعث گردیده که این منطقه دارای آب و هوائی کوهستانی باشد. این منطقه دو نوع باد باران‌آور می‌وزد که عبارتند از:

 

1- بادهای باران‌آور مدیترانه که از مبدأ آن دریای مدیترانه می‌باشد و از غرب می‌وزد.

 

2- بادهای باران‌آور غربی که مبدأ وزش آن اقیانوس اطلس می‌باشد فصل وزش این بادها زمستان است و به همین علت در این منطقه زمستانهای بسیار سرد و پربرف دیده می‌شود که گاهی ارتفاع برف به 1 تا 5/1 متر می‌رسد بگونه‌ای که مردم از روی بامها رفت و آمد می‌کنند.

 

اما در فصل تابستان به علت واقع شدن دربین کوه های اذربایجان وعدم وزش بادهای باران‌آور بارندگی چندانی وجود ندارد و به علت تفاوت میزان رطوبت و بارندگی تابستان و زمستان این منطقه تفاوت دمای دو فصل نیز بسیار محسوس می‌باشد بگونه‌ای که در بعضی از تابستانها این منطقه به علت عدم بارش وابستگی اقتصادی و معیشتی به کشت دیم دچار خشکسالی و نابودی مزارع می‌گردد.

 

-منابع آب

 

منابع آب این روستا شامل دو بخش است .

 

1- آبهای جاری که رود پرگی‌جای( رود پرگو) از کنار این روستا گذشته و در نزدیک روستای گنجگاه به رود سنگورچای پیوسته و در نهایت به رود قزل‌اوزن سرازیر می‌شود.

 

2-چشمه‌های این روستا که در فواصل دور و نزدیک اطراف این روستا واقع شده‌اند عبارتند از: سویوق‌بلاغ( چشمه‌سرد) که سرمای آن به حدی است که حتی در تابستان نیز نمی‌توان پیش از چند ثانیه دست را در آب نگاه داشت چای ‌بلاغ( چشمه‌رود) که آب آن به رود پرگی‌چای می‌ریزد. داش‌بلاغ( چشمه‌سنگی) کورجابلاغ و رود اورتمه‌بلاغ که در روستای قدیم ابراهیم‌آباد واقع شده و آب روستا به وسیلة لوله‌کشی از این چشمه به روستا منتقل می‌شود.

 

-پوشش گیاهی و جانوری

 

دراین ناحیه به علت کوهستانی بودن بیشتر زمینهای هموار به صورت باغ یا مزرعه درآمده‌اند و از زمین‌های شیبدار و سنگلاخی که برای کشاورزی مناسب نیست بعنوان چراگاه استفاده می‌شود که گاهی نیز در میان این چراگاهها درختچه‌های کوتاه خودرو می‌روید و در بعضی از قسمتها و بخصوص در اطراف باغات و مزارع درختان سرو تبریزی و بیدمجنون و نارون هم دیده می‌شود و در باغهای این منطقه درختان میوه‌ای همچون زردآلو، سیب سبز،گلابی، گردو، آلبالو، گیلاس مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و در مزارع آن گندم و لوبیا و نخود( به صورت محدود) به صورت دیم کشت می‌شود که بیشتر برای استفاده خود روستائیان می‌باشد. با توجه به پوشش گیاهی و وضعیت آب و هوایی این منطقه حیواناتی نظیر گرگ- روباه- و خرگوش – خرس- وکبک بلدرچین – زاغ پرستو- لاک‌پشت در این منطقه زندگی می‌کنند که روستائیان از حمله‌های گرگ و روباه وبه صورت نادر ببر و خرس در قدیم به حیوانات اهلی خویش مانند گاو – گوسفند- بز- اسب- قاطر والاغ و طیورات گله‌مندمی باشند و البته در زمستان نیز آب‌گوشت بلدرچین و کباب گوشت خرگوش و کبک آنها نیز به راه است (البته به صورت محدود).

 

 

ب: تاریخچه روستا

 

 

-گذشته روستا

 

بنابراسناد تاریخی موجود واقوال ریش‌سفیدان اولین بانیان روستای پرگو شش برادر از اهالی شیروان بوده‌اند که حدود 900 سال پیش به علت نزاعهای قومی طایفه‌ای از منطقه خویش به خلخال و پرگو گریخته‌اند البته برخی نیز بنای این روستا را منسوب به دوران اشکانی می‌دانند. مشخص نیست که آیا قبل از ورود این شش برادر به این منطقه در آغاز کسی درروستای ابراهیم اباد زندگی می کرده ویا هنگام ورودانان روستای ابراهیم اباد متروکه بوده است . آنچه مسلم است این است که بانیان این روستا همان شش برادر معروف هستند که عبارتند از: ابوالفتح، صادق، مهدی‌خان، حاجی‌عیوض، میرزاعلی، حیدرخان که هر کدام از آنها به ترتیب سررشته طایفه‌های ابراهیمی- حاجی عیواضلی- میرزالی( سلامی- مرادی)، (میزراعلی- حیدرخانی) هستند که بعدها خانواده وطایفه‌های سادات کمالی( آل هاشم‌لی- سلیمانی) عزیزیان- حیدرلی- هاشمی- ناصری و ملکی و …… به آنها اضافه شدند.

 

اقوال مختلفی در مورد وجه تسمیه‌های پرگو ذکر شده‌ برخی نام پرگو را شکل تغییر یافته برکوه به علت کوهستانی بودن منطقه می‌دانند برخی دیگر نیز آن را برگفته از پیرگور( به علت داشتن گورهای قدیمی) و بعضی دیگر پرقو به علت قرارگرفتن در منطقه کوهستانی و ییلاقی می‌دانند.

 

 

 

-اماکن تاریخی روستا

 

• روستای ابراهیم آباد در شمال روستا در منطقة چوبان یاستیقی که هنوز بناهای قدیمی در آنجا دیده می‌شود.وبنا به گفته ریش سفیدان روستا از زمانهای گذشته ودر زمان پدران پدران انهانیز انجا ویرانه بوده است .
• امامزاده معروف( حیدرآباد) درشرق که قبرستان‌ روستا در اطراف آن بناشده‌است .
• قلعه تپه سی ( قیزقلعه) که در بین اهالی روستا معروف است که در آن قبر‌های باستانی در گذشته‌های دور وجود داشته و در قدیم نیز مردم برای پنهان‌کردن مسکوکات خود در آن منطقه می رفتند که بعدها در هنگام جنگ جهانی دوم که ارتش شوروی وارد ایران شده و شمال ایران را اشغال نموده‌ بود روی تپه‌ای که این بنا ساخته شده‌بود یک سنگر سنگی ساختند که محل استقرار تیربار و مسلسل بوده‌است. که دیگر آثاری از آن باقی نمانده.
• سنگر ارتش سرخ که هنوز آثار آن برجای است که حتی علامت داس چکش حک شده برروی میله وسط سنگر به صورت کم‌رنگ دیده می‌شود.این سنگر نیز به مانند سنگر قبلی از سنگهای اطراف وبر روی بلندی (تپه)به منظور نگهبانی و دیده بانی ساخته شده است .
• کوههای اکیزلر(دوقلوها) در 5 کیلومتری غرب روستای پرگو واقع شده‌است که مردم روستاهای اطراف قبل از فصل درو در آنجا جمع شده و قربانی می‌نمودند و پس از صرف ناهار باز گشته و درو را آغاز می‌نمودند که به نظر می رسد این رسم از دوران پیش از اسلام باقی مانده است وبه جشن درو معروف است. ریش‌سفیدان روستا بیان می‌کنند که سالهای پیش از‌آنجا مسکوکات قدیمی بدست آمده و از سال 1356 توسط سازمان میراث فرهنگی حصارکشی شده و از ورود مردم به آنجا جلوگیری می‌شود.